Хурдны хэмжээ хуудасны эх кодыг харах

'''Агшин зуурын хурдны хэмжээ''' (''v'') нь [[кинематик]]т агшин зуурын байршлын өөрчлөгдөх хэмжээ буюу [[хурд]]ны [[скалъяр]] эквивалент. Тухайн хугацааны засвар дахь биеийн '''дундаж хурдны хэмжээ''' нь тус засварын хэмжээг явсан замд нь хуваасантай тэнцүү; агшин зуурын хурд гэж хугацааны завсар тэг рүү тэмүүлж байх үеийн дундаж хурдын хязгаар юм. 

Хурд гэх ухагдахуунтай ижилээр хурдны хэмжээ нь замыг хугацаад хуваасантай тэнцүү. Хурдны хэмжээний [[СИ систем]]ийн нэгж нь [[метр/секунд]] бөгөөд өдөр тутмын амьдралд [[километр/цаг]] нь илүү түгээмэл хэрэглэгдэнэ.

[[Энерги]] буюу мэдээллийн аялж болох хамгийн дээд хурд нь [[харьцангуйн тусгай онол]]ын ёсоор гэрлийн хурд бөгөөд энэ нь вакуумд c = 299,792,458 метр/секунд буюу ойролцоогоор 1079 сая километр/цаг хэмжээтэй. [[Матери]] нь гэрлийн хурдны хэмжээд хүрэх боломжгүй, учир нь ингэхийн тулд хязгааргүй их энерги шаардлагатай.

==Тодорхойлолт==
''v'' ''агшин зуурын хурдны хэмжээг'' '''v''' ''агшин зуурын хурдны'' хэмжээ буюу '''r''' байршлын хугацаагаар авсан уламжлал хэмээн тодорхойлолдог:
:<math>v = \left|\mathbf v\right| = \left|\dot \mathbf r\right| = \left|\frac{d\mathbf r}{dt}\right|.</math>

''s'' нь ''t'' хугацаа хүртэл туулсан зам гэвэл хурдны хэмжээ нь ''s''-ийн хугацаагаар авсан уламжлал юм:
:<math>v = \frac{ds}{dt}.</math>

==Хэмжих нэгж==
Хурдны хэмжээг хэмжих нэгжүүдэд дараах орно:
*[[метр/секунд]], (м&nbsp;с<sup>−1</sup> буюу м/с), [[СИ систем]]ээс гаргаж авсан нэгж
*[[километр/цаг]], (км/ц)
*[[миль/цаг]]
*[[зангилаа (хэмжих нэгж)|зангилаа]] ([[далайн миль]]/цаг, kt)
*[[Маха тоо]], хурдыг [[дууны хурд]]ад хуваасан нэгж
*[[вакуум]] дахь [[гэрлийн хурд]] (''c''), байгалийн хэмжих нэгжүүдийн нэг
::''c'' = 299,792,458&nbsp;m/s

{| class="prettytable"
 |+ {{nowrap|Хурдыг хэмжих нэгжүүдийн хувиргалт}}
 !  !! м/с !! км/ц !! миль/ц !! зангилаа
 |-
 ! 1 м/с =
 | '''1''' || '''3.6''' || 2.234 || 1.944
 |-
 ! 1 км/ц =
 | 0.278 || '''1''' || 0.621 || 0.540
 |-
 ! 1 миль/ц =
 | 0.447 || 1.609 || '''1''' || 0.869
 |-
 ! 1 зангилаа =
 | 0.514 || '''1.852''' || 1.151 || '''1'''
 |} ('''тодруулсан''' нь яг тогтсон хэмжээ)

==Ишлэл==
* Richard P. Feynman, Robert B. Leighton, Matthew Sands. The Feynman Lectures on Physics, Volume I, Section 8-2. Addison-Wesley, Reading, Massachusetts (1963). ISBN 0-201-02116-1.  

== Мөн үзэх ==
*[[Хурд]]

[[Ангилал:Механик]]
[[Ангилал:Физик тоо хэмжээ]]